Aile şirketlerinin analizi ve çözüm önerileri

Özet

Aile işletmelerinin en önemli kuruluş amaçları arasında kuşaklar boyunca aktarılacak bir aile ismi bırakmak vardır. Fakat, aile işletmeleri bu konuda birçok sorunla karşılaşmaktadır ve karşılaştıkları bu sorunlar aile isimlerini tehdit etmektedir. Aile işletmelerinin devamlılıklarını etkileyen çeşitli iç ve dış faktörler bulunmaktadır. Bahse konu harici etmenler; piyasa koşulları, ekonomik durum, politik duruş, savaşlar, bölgesel gerilimler, emtia, enerji fiyatlarındaki ani değişimler, finansal sıkıntılar, dış pazar ve iç pazarlar koşullardaki değişimler gibi çevresel koşullar ile ilgili olan parametrelerden oluşmaktadır. Fakat, aile işletmelerindeki asıl sorunlar harici etmenlerden çok dahili etmenler olduğu görülmektedir. Dahili etmenlerin hangi sebeplerden kaynaklandığı incelendiğinde; duygusal kimliğe sahip olma durumu ve bu sebeple duyguları esas alarak alınan kararlar, profesyonel kadrolardaki eksiklikler, profesyonel kadroların karar alma mekanizmalarında pasif duruma düşmeleri, nesiller arasındaki kuşak çatışmaları, şirket yönetiminde liyakat yerine yakınlık ve yaş kriterlerine göre yönetimin oluşturulması, kurucuların kişisel özelliklerinin ve aile işletmesinin kavradığı, sahiplendiği aile ve iş değerleri rol çatışması, kuşaklar arası devir süreci, aile içerisindeki diğer fertlerin şirket işleyişine müdahaleleri, aile içi anlaşmazlıklar vb. gibi sorunlar ile karşılaşıldığı, dolayısıyla da karlılık, devamlılık ve sürdürülebilirlik üzerinde etkili bir rol oynadığı görülmektedir.
Aile işletmelerinin yönetimi, çoğunlukla aile bireylerinden oluşur. Belirli büyüklüğe ulaşan aile işletmelerin de ise profesyonel bir yönetici bulundurma zorunluluk haline gelmektedir. Fakat, aile işletmeleri profesyonel yöneticileri istihdam etmekte zorluklar yaşamaktadır. Çünkü profesyonel anlamda yöneticilik yapan kişiler, aile işletmelerinde yaşanan çatışmalar, anlaşmazlıklar, duyguları ön plana alınarak alınan kararlar, alınan bu kararlarda pasif duruma düşürülmeleri ve başarısızlıklarda günah keçisi ilan edilmeleri gibi sebepler yüzünden bu şekilde bir kurumuniçinde yer almak istemeyeceklerdir. Profesyonel yöneticiler, hem aile çevresinde hem de iş çevresinde işletmelere bağlı kalmak zorundadır. Bu sebepten, profesyonel yöneticilerinin, iş portföyünde aile işletmelerinden gelecek iş tekliflerine çok da açık olmadıkları bilinmektedir. Şirket yönetiminde verimlilik sağlaması, uzun vadede işletmenin daha başarılı olabilmesi, karlılığın arttırılması, dengeli bir büyümenin sağlanabilmesi için aile üyesi yöneticiler ve profesyonel yöneticilerin beraber çalışabilmesi ve ortaklaşa görev dağılımı, misyon ve vizyon oluşturmasıyla mümkün olabilecektir.