Supplementary Files
Anahtar Kelimeler
gülme
grotesk
alegori
yıkıcı mizah
Nasıl Atıf Yapılır
Özet
Sanatın yıkıcı mizahi anlatımında delilik ve gülme, Rönesans’tan günümüze sanatsal bağlamda sıra dışı, aşırı, abartı, anormal, alaysı ve alegorik ifadeleri kapsar. Bu amaçla mizah imgesinin deliliğin ve delinin, hastalığın ve hastanın bağlamının dışında anlatımlar olduğu görülmektedir. Delilik ve deli, bu anlatımla hakikati söyleyen alegorik ve yergisel ifadelerle aktarılmıştır. Gülme ise salt komikliğe verilen bir tepkiden ziyade insanın hata ve kusurlarına karşı üstünlük taslayan, aşağılayıcı nitelikler olarak sunulur. Sanat bağlamında söz konusu bu iki öğe aykırı yergi ifadeleri olmuş ve insan aklının yıkıcılığını gösteren, eleştiren, aşağılayıcı nitelemelerle aktarılmıştır. Dolayısıyla bu alaycı ifadeler öznesini hem inkâr eder hem de itibarsızlaştırır. Sert eleştiri imgeleri olan söz konusu öğelerin, halk kültürü ile yakın ilişkili oldukları ve alegorik anlatımlarla sanat bağlamında etkileyici anlatım dillerine dönüştükleri de anlaşılmaktadır. Sanat eserlerinde delilik ve gülme imgelerinin iz düşümü, hem insan karanlığının kozmik en sert dışavurumu hem de onun içsel serüveninin derin köklerinin özü ve uygarlık tarihinin bir perspektifidir. İnsanların/toplumların kusurlar hiyerarşisinin karşısına tekrarlı formlarla ısrarlı bir dil oluşturan bu öğeler, tekrarlı betilerle olayın trajik yönüne ciddi vurgu yapan anlatımlardır. Bu amaçla araştırma, delilik, deli ve gülmenin salt anlamlarının dışında eleştirel bilincin hakikat söyleyen aktarımları yönünde olacaktır. Araştırmada, ifade edilen anlatımlar eşliğinde sanat bağlamında delilik ve gülme metaforlarının sert mizahi anlamları ve ilişkili oldukları kavramlar açıklanacaktır. Araştırma yöntemi, Rönesans’tan günümüze delilik, deli ve gülmenin yıkıcı mizahi yaklaşımlarının ve geçirdikleri evrimin, yazınsal sanat ve felsefi kaynaklardan faydalanarak sanat eserleri ile örnekler bağlamında incelenmesiyle sınırlı tutulacaktır.
Referanslar
ANTMEN, A. (2008). Pala Şair?in bıyığı da Dali?den aşağı kalmıyor!, (çevrimiçi), Radikal. http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ahu-antmen/pala-sairin-biyigi-da-daliden-asagi-kalmiyor-901213/ (Erişim Tarihi: 23.05.2021).
BAHTİN, M. (2005). Rabelais ve Dünyası. Çevirmen: Ç. Öztek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Baskı, ISBN: 975-539-431-1.
BAHTİN, M. (2017). Karnavaldan Romana. Çevirmen: C. Soydemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 3. Baskı, ISBN: 978-975-539-338-4.
BOYNE, R. (2009). Foucault ve Derida. Çevirmen: İ. Yılmaz. Ankara: BilgeSu Yayınları, 1. Baskı, ISBN: 978-9944-795-12-8.
BOZKURT, A. (2001). Bedenin Kahkahası Grotesk Gülünç. Hayalet Gemi (60). s. 33-34. İstanbul:Teknofil Teknoloji Tasarım.
BUCK-MORSS, S. (2010). Görmenin Diyelaktiği. Çevirmen: F. B. Aydar. İstanbul: Metis Yayınları, 1. Baskı, ISBN: 978-975-342-692-3.
CANTEK, L. (2003). Gülmenin Muhalif Duruşu, Folklor/Edebiyet 57, Sayı. 33. Cilt. 9. s. 57-71. Ankara: Başkent Matbaacılık.
ECO, U. (2009). Çirkinliğin Tarihi, Çevirmen: A.U. Ergün, Ö. Çelik, A. Uysal. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık, 4. Baskı, ISBN: 978-605-111-246-6
EAGLETON T. (2020). Mizah. Çevirmen: M. Pakdemir. İstanbul: Ayrıntı yayınları, 2. Baskı, ISBN: 978—605-314-419-9.
FOUCAULT, M. (2014). Sonsuza Giden Dil. Çevirmen: I. Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, ISBN: 975-539-489-3.
FOUCAULT, M. (2011). Büyük Kapatma. Çevirmen: I. Ergüden, F. Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 3. Basım, ISBN: 975-539-285-8.
FOUCAULT, M. (2006). Deliliğin Tarihi. Çevirmen: M. A. Kılıçbay. Ankara: İmge Kitapevi, 4. Baskı, ISBN: 975-533-040-2.
GOMBICH, E. H. (2007). Sanatın Öyküsü. Çevirmen. E. Erduran – Ö. Erduran. İstanbul: Remzi Kitabevi, 7. Basım, ISBN: 978-975-14-0695-8.
MORREALL, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. Çevirmen: K. Aysevener, Ş. Soyer. İstanbul: İris Yayınları, 1. Baskı, ISBN: 975-7909-05-X
ÖTGÜN, C. 3. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Tarihi Sempozyumu, s. 67-69. 10-13 Ekim 2018 – Giresun.
PARVULESCU, A. (2017) Gülme, Bir Tutkuya Dair Notlar. Çevirmen: M. Doğan. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, ISBN: 978-605-4787-88-3.
RUSKIN, J. (2016). Belleğin Lambası. Seçme Yazılar, 1. Çevirmen: A. N. Tezel. İstanbul: Corpus yayınları, 1. Baskı, ISBN: 978-605-83809-1-2.
SANDERS, B. (2001). Kahkahanın Zaferi: Yıkıcı Tarih Olarak Gülme. Çevirmen: M. Doğan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım, ISBN: 975-539-211-4.
SASS, L. A. (2013). Delilik ve Modernizm. Çevirmen: E. Ürol. İstanbul: Alfa Yayıncılık. 1. Basım, ISBN: 978-605-106-824-4.
SCULL A. (2016). Uygarlık ve Delilik, Akıl Hastalığının Kültürel Tarihi. Çevirmen: N. Elhüseyni.. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, ISBN: 978-975-08-3727-2.
SMADJA E. (2013). Gülmek. Çevirmen: S. N. Arım. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1. Baskı, ISBN: 978-605-5809-80-5.
STAROBINSKI, J. (2012). Özgürlüğün İcadı ve Aklın Ablemleri. Çevirmen: H. Bayrı. İstanbul: Metis Yayınları, 1. Basım, ISBN: 978-975-342-861-3.
ZISS, A. (2009). Estetik (gerçekliği sanatsal özümsemenin bilimi). Çevirmen: Y. Şahan. İstanbul: Hoyalbaz Yayıncılık, 1. Baskı, ISBN: 978-605-60600-6-9.
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2021 Holistence Publications