CİZRE ŞEHRİNİN KURULUŞ VE GELİŞİMİ

Özet

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Dicle Bölümü’nde yer alan Cizre şehri,  kurulduğu tarihten günümüze kadar önemini korumuştur. Şehrin kuruluş ve gelişmesinde; topografya, iklim, su kaynakları, tarım arazileri, ulaşım ve güvenlik faktörleri önemli rol oynamıştır. Bulunduğu konum itibariyle geçmişte önemli olaylara sahne olmuş şehir pek çok kez istilalara uğramıştır. Sakin dönemlerde ise şehir büyük gelişimler kaydetmiş ve önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Cizre şehri kuzeyden Diyarbakır ve Mardin üzerinden gelen ve Musul’a doğru giden ticaret yolunun kavşağında olmasından dolayı geçmişten itibaren ticari faaliyetler yönünden önemli bir merkez olmuştur. 1990’lı yıllarda başlayan terör olaylarının Cizre şehrinin mekânsal gelişimi ve demografik yapısı üzerinde önemli etkileri olmuştur. Kırsal alanlardan şehre doğru kitlesel göçler yaşamış bunun neticesinde Nur, Sur, Cudi ve Konak gibi mahalleler 1980 yılından sonra ortaya çıkmış, 1990 yılından sonra da hızla nüfuslanmışlardır.

               Bu çalışmada; Cizre şehrinin kuruluş ve gelişim evreleri belirlenerek, yerleşmenin sürekliliğini sağlayan coğrafi etmenler üzerinde durulmuştur. Bazı kaynaklara göre 4000 yıllık bir yerleşme tarihine sahip olan çalışma alanının günümüzdeki şehirsel özellikleri de ele alınmıştır. Cizre’nin şehirsel gelişimi ve fonksiyonel özelliklerinin ortaya konulması şehirle ilgili daha gerçekçi planlamaların yapılmasına katkı sağlayacaktır.