SASANİ KÜLTÜRÜ VE İSLAM’IN ÇATIŞMA ALANI: İRAN

Özet

Bugün İran’ın Ortadoğu’da güçlü bir biçimde bulunması ve özellikle Irak ve Suriye’de ısrar etmesi basit bir hadise değildir. Sasani jeopolitiği bugün Şiî/İran jeopolitiğine dönüşmüştür. Sasanilerin başkenti meşhur Medayin şehri bugün Bağdat civarında olmakla birlikte ehl-i beyt imamlarının da birçoğunun Irak’ta bulunması bu coğrafyayı İran için daha da önemli bir hale getirmektedir. Tarih boyunca siyasi bir coğrafya olan Irak ve Ortadoğu toprakları bugün de siyasi oyunların sahnesidir. Kanuni Sultan Süleyman’ın 1534’te Bağdat’ı fethetmesiyle birlikte Irak Osmanlı hâkimiyeti altına girdi. Bu zaman dilimi içinde kendi iç karışıklıklarıyla uğraşan ve genel itibarıyla aradaki birkaç küçük istisnai dönem dışında İslam sonrasında Türk hanedanlar tarafından idare edilen İran, Bağdat’ı yeniden ele geçirebilmek için bazı küçük girişimlerden başka bir çabaya malik olmamıştır. İran’ın, tarih boyunca kuzeyde Turanlılar/Türkler ile çokça kavgaları olmuştur. Batıda Rumlarla mücadelede bulunmuş, hususen VII. asırda bu mücadeleler sonucunda yorgun düşmüş, neticede, görmezden geldiği ve kıymet vermediği Arap/İslam fetihleri sonucunda 450 yıllık Sasani imparatorluğu hak ile yeksan olmuştur. Elbette, maddi varlığını bu fetihler neticesinde kaybeden İran, Sasani/Fars ruhunu bir şekilde canlı tutmayı başarmış ve bugün o ruh eski Sasani coğrafyasını uyandırmaya çalışmaktadır.