TAKISIZ İSİM TAMLAMASI ÜZERİNE

Özet

Türkçe, diğer dillere nazaran doğayı en iyi yorumlayan dillerin başında gelir. Elbette ki bu, Türkçeyi
oluşturan sistemin bir özelliğidir. Dünya dillerinin dil sistemleri, eklemeli, çekimli ve tek heceli olmak
üzere üç gruba ayrılarak incelenir. Bu üç sistemden derin yapının hızlı işleyiş sürecine en fazla ayak
uyduran sistem, eklemeli dil sistemidir. Türkçe de eklemeli diller grubundandır ve anlamı çok seri ve
mükemmel temsil edebilen dillerdendir. Ne yazık ki, doğayı çok iyi yorumlayan bu dilin dilcilerce
yorumlanması, bununla paralel yürümemiş; Türkçenin mükemmel bir grameri yapılamamıştır.
Türkçenin doğayı yorumlama biçimi, sisteminden dolayı daha hızlı ve mükemmeldir. Yalnız, kendi
içinde kategori isimlendirmeleri ve bu kategorilerin ait olduğu doğa gerçeklikleri doğrultusunda
işlevsel özellikleri tam olarak ortaya konulabilmiş değildir. Bunun başlıca nedeni, dilcilerin dilin
gerçekte ne olduğunu tam olarak kavrayamamış olmalarıdır. Bu yüzden, doğayı en iyi yorumlayan
Türkçenin kendisinin iyi bir yorumu yoktur. Hemen hemen her konu tartışmalıdır. Tartışılan ve henüz
bir karara bağlanamamış Türkçenin gramer konularından biri de takısız / eksiz isim tamlaması
konusudur.
Eksiz isim tamlaması, Türk dilinin Eski Türkçe devresinden beri görülmektedir. Hatta, pek çok dilci,
en eski ve yaygın isim tamlaması şeklinin Eski Türkçe döneminde eksiz isim tamlaması olduğu
görüşüne sahiptir.
Türk milletinin yazılı ilk eseri olarak bilinen, karanlık devirlerin aydınlatılmasında önemli bir yer
tutan Köktürk Kitâbelerinde yer adları, kavim adları için ‘Türük budun’ “Türk milleti”, ‘Ötüken Yış’
“Ötüken Ormanı” gibi eksiz isim tamlamaları kullanılmıştır.
Eskiden yaygın olan eksiz isim tamlamaları Türkiye Türkçesinde ise ‘Ataç Sokak’ ve ‘Otel Dedeman’
gibi sadece cadde, bina, sokak vb. yer isimlerinde görülmektedir. Günümüzde eskiye nazaran daha az
karşılaşılan bu tamlama biçimi ile eksiltme sonrası ortaya çıkan ‘tahta kapı’, ‘yün kazak’ gibi
diğerleriyle tamamen farklı olan örneklerin isimlendirilme ve ayrıştırılmasında dilcilerin görüşü
muhteliftir. Kimi takısız isim tamlaması derken kimi de sıfat tamlaması demeyi tercih etmektedir. 

Bu bildiride, tartışmalı bu konuya birtakım ölçütler doğrultusunda yaklaşılarak çözüm aranacak ve
çözüme dönük bazı öneriler sunulacaktır. Dilin gerçekliğe dayalı bağlamı göz önünde tutularak
yapılacak bu çözümleme ile var olan tartışmaların sonlandırılması amaçlanacaktır.