VERGİLENDİRME YETKİSİ VE VERGİLENDİRMEDE ADALET

Özet

Devlet, insanların ortak gereksinimlerini belirli bir organizasyon içinde karşılamaya yönelmiş, ekonomik, sosyal ve politik yapıya sahip önemli bir kurumdur. Bu yönüyle devlet toplum yaşamının birçok alanında yer almaktadır.
Tarihsel süreçte insanlığın var olduğu günden günümüze kadar geçen zaman içinde devlet anlayışında önemli değişimlerin yaşandığı bilinmektedir. Devlet anlayışındaki bu değişimler kendi dönemleri içerisinde farklı devlet yapılarını gündeme getirmiştir. Vergileme yetkisi ve vergilemede adalet, devlet anlayışındaki bu farklılıkların etkisiyle toplumsal katmanlar tarafından farklı algılanan ve bu nedenle de üzerinde sıklıkla durulan ve tartışılan iki kavram olagelmiştir.
Vergileme yetkisi ve vergilemede adalet kavramları değişen ve şekillenen devlet sistematiği içerisinde hemen hemen her dönem tartışılan iki önemli kavramdır. Bu kavramlardan vergilendirme yetkisi, devletin egemenlik yetkisinin mali alana yansıması ya da bu alanda kullanılan, devletin hukuki ve fiili gücü olarak tanımlanırken; vergilendirmede adalet ise, vergi yükünün adaletli bir biçimde dağıtılmasının amaçlandığı ve vergi sisteminde kimden ne kadar vergi alınacağının, yükümlülerin kişisel durumlarına göre vergileme ölçüsünün ne olacağının belirlendiği bir yapıya işaret etmektedir.
Literatür de, vergileme yetkisi ve vergilemede adalet kavramları birçok çalışmada ayrı ayrı ele alınmış olmasına karşın, bu iki kavramının birlikte ele alındığı çalışma sayısı oldukça azdır. Bu nedenle çalışmanın amacı vergileme yetkisi ve vergilemede adalet kavramları üzerinde durarak bu kavramların kuramsal temelleri, farklılaşan devlet sistemleri ve farklı teorik yaklaşımlar çerçevesinde ele alınıp incelenmesidir.
Çalışmada vergileme yetkisi ve vergilemede adalet kavramları temel başlıklar olmak üzere iki bölüm halinde ele alınmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde, vergilendirme yetkisinin tanımından hareketle vergileme yetkisinin kuramsal temeli ve kapsamı ele alınmış; ardından vergilendirme yetkisinin ulusal ve uluslararası alanda sınırları üzerinde durulmuştur.
İkinci bölümde adalet kavramı ile vergilemede adalet ilkesinin kuramsal içeriği tartışılmıştır. Daha sonra vergilemede adaletin sağlanmasında ileri sürülen yaklaşımlar; fayda( istifade) ilkesi ve ödeme gücü(iktidar, mali güç) ilkesi üzerinde durulmuştur. Bu iki yaklaşım irdelenirken ayrı ayrı hem fayda ilkesi yaklaşımı için hem de ödeme gücü yaklaşımı için vergi adaleti irdelenmeye çalışılmıştır.