Geleneksel mekân kurgusunun izleri: Diyarbakır Suriçi kentsel dönüşüm sonrası örnek bir konutun morfolojisi

Arya Biçen

doi:10.26809/joa.2181

Yazarlar

Arya Biçen Bitlis Eren Üniversitesi / Türkiye https://orcid.org/0000-0002-8747-051X

DOI:

https://doi.org/10.26809/joa.2181

Anahtar Kelimeler:

Suriçi Kentsel Dönüşüm- Mekan Dizim- Diyarbakır Geleneksel Evleri- Agraph- Depthmap

Özet

Diyarbakır kenti tarihi Suriçi yerleşiminde geleneksel konutlar niteliksel ve niceliksel olarak önemli bir paya sahiptir. Yenileme işlevlendirme, restorasyon ve rekonstrüksiyon çalışmaları ile günümüze kadar aktarılmaktadır. Bununla beraber zaman içerisinde gerek geleneksel konutun bozulması, bölünmesi, kısmen değiştirilmesi gerek yıkılarak veya çevresi kullanılarak yeni yapıların yapılması/eklenmesi söz konusudur. 2016 yılında meydana gelen olaylar nedeniyle 15 mahalleden oluşan bu yerleşim alanı büyük oranda hasara uğramış ve kentsel dönüşüm çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalarda yıkılan geleneksel yapılar onarılmaya başlanmış ayrıca tamamen yıkılan özgün olmayan yapıların yerine belirlenen tasarım kriterlerine göre yeni az katlı konutlar yapılmaktadır. Bu çalışma bölgede inşa edilen az katlı konutların geleneksel konutun mekânsal kurgusuyla arasındaki bağı morfolojik bir yaklaşımla örnek yapı üzerinden irdelemektedir. Böylece mekânsal kurgunun izleri takip edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada morfolojik değerlendirme yapabilmek için mekân dizim yöntemi tercih edilmiş; yardımcı Depthmap ve Agraph programları kullanılmıştır. Örnek yapının sentaktik ölçümleri yapılmış olup, erişim grafiği ve dışbükey mekân haritaları oluşturularak analiz yapılmıştır. Sonuç olarak görülmektedir ki; örnek yapının mekânsal kurgusu bu haliyle geleneksel özellikler taşımakla beraber gece ve gündüz holü etrafında toparlanan yaşama ve uyuma fonksiyonlarının ayrışmış olduğu modern konut kurgusunu çağrıştırmaktadır.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

ARSLAN R. (1999). Diyarbakır Kentinin Tarihi ve Bugünkü Konumu. Editörler Beysanoğlu Ş., Koz M. S., ve İşli E. N. içinde, Diyarbakır: Müze Şehir (s. 80-107). Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık. 1. Baskı, İstanbul.

BAFNA, S. (2003). Space Syntax: a Brief İntroduction to its Logic and Analytical Techniques. Environment and Behavior, 35(1), 17-29.

BEKLEYEN, A. (1993). Eski Diyarbakır Evlerinin Kitlesel Biçimlenmesini Etkileyen Asal Etmenlerin Belirlenmesi,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Diyarbakır.

BEYSANOĞLU, Ş. (2001) Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Cumhuriyet Dönemi (Cilt 3), 1st ed.; Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları: Diyarbakır.

BEYSANOĞLU, Ş. (1996) Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Cumhuriyet Dönemi (Cilt 1), 1st ed.; Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları: Ankara.

BİÇEN, A., & VURAL, S. (2023). Kolektif Yaşamda Konutu Anlamak: Diyarbakır Çok Katlı Konutları Örneği. Artium, 11(2), 131-147.

BÜYÜKMIHÇI, G. (2001). Diyarbakır Evleri Plan Oluşumları. Arkitet Dergisi, 486, 69-77.

ÇATALBAŞ, F. (2012). Suriçi bölgesi kentsel dönüşüm projesi ve Diyarbakır turizmine katkısı, Journal of Faculty of Theology of Bozok University. 1,1 (2012/1), pp 47-65.

DALKILIÇ, N., & BEKLEYEN, A. (2011). Geçmişin Günümüze Yansıyan Fiziksel İzleri: Geleneksel Diyarbakır Evleri. Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mimarisi İçinde Ed. Yıldız, İ., Diyarbakır Valiliği Kültür Ve Sanat Yayınları-3, 417-462.

DEMİR KAYAN, H., (2023), Kentsel Gelişim Sürecinde Diyarbakır Ofis Binaları, Uluslararası Akademik Birikim Dergisi. Cilt: 6, Sayı:2, ss.249-265

DENLİ ÖZEL, N. (2018). Diyarbakır Suriçi Bölgesi Kentsel Dönüşüm Projesi Kapsamında Geleneksel Evlerin İncelenmesi ve Önerilerin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi.

ERGİN, Ü. Ş., SUNA, K., YİLMAZ, M. Ö., & UYSAL, Ü. E. (2020). Diyarbakır Suriçi Bölgesi Geleneksel Konutlarında İklimsel Konfor Memnuniyetinin Değerlendirilmesi. Online Journal of Art & Design, 8(4), 84-104.

ERGÜN, R., & ÖZYILMAZ, H. (2022). Mahremiyet Kavramının Geleneksel Bina Tasarımına Etkisinin Karşılaştırılması: Diyarbakır ve Erzurum Konutları. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 26(3), 466-478.

GABRIEL A., (1940). Voyages Archéologiques dans la Turquie Orientale, Paris.

HILLIER, B., & HANSON, J. (2001). The Social Logic of Space. Cambridge, e-kitap: Cambridge University Press e-kitap.

HİLLİER, B., HANSON, J., & GRAHAM, H. (1987). Ideas are in Things: An Application of The Space Syntax Method To Discovering House Genotypes. Environment and Planning B: planning and design, 14(4), 363-385.

İNAL, A., & DALKILIÇ, N. (2022). Documentation and Sustainability of Construction Techniques for the Protection of Cultural Heritage: Kitchen Hearths and Chimneys in Traditional Diyarbakır Houses. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 13(1), 127-137.

MANUM, B. (2006). Apartment Layouts and Domestic Life;The Interior Space and its Usability, A Study of Norwegian Apartments Built in the Period 1930 - 2005. Oslo: The Oslo School of Architecture and Design PhD Thesis.

OĞUZ, G. P. & HALİFEOĞLU, F. M. (2017). Geleneksel Diyarbakır Evlerinde Yapım Tekniği Ve Malzemede Koruma Sorunları. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 8(2), 345-358.

ORUÇ ERGİN, Ş. (2017). Diyarbakır Suriçi bölgesindeki geleneksel konut mimarisinde iklimsel faktörlerin rolü. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 8(2), 383-394.

ÖKSE A. T., SOYUKAYA N., YUMRUK Ş., DOĞAN N., AYÇİÇEK G., AKAT AKDEMİR N., AKMAZ M.S., AKKUŞ E., HAN Z. & HUMARTAŞ S., (2015). OLBA XXIII. Mersin Üniversitesi Kılıkıa Arkeolojisini Araştırma Merkezi Yayınları. İstanbul.

ÖZYİLMAZ, H., ALUÇLU, İ., & AKIN, C. T. (2014). Mutfak Kültürünün Geleneksel Diyarbakır Evlerine Sosyal ve Mekânsal Yansımaları. Milli Folklor, 26(102), ss.138-153.

ÖZYILMAZ, H. (2007). Diyarbakır Geleneksel Konut Mimarisinde Morfolojik Analiz: Geleneksel Konutların Güncel Kullanımda Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.

PEPONIS, J. (2005). Spatial construction of meaning: Foru Papers Formulation. The Jorunal Of Architecture(10).

TURNER, A. (2007). UCL Depthmap 7: From Isovist Analysis to Generic Spatial Network Analysis. A. Turner içinde, New Developments in Space Syntax Software (s. 43-51).

TURNER, A., DOXA, M., O’SULLİVAN, D., &; PENN, A. (2001). From Isovists to Visibility Ggraphs: a Methodology for the Analysis of Architectural Space. Environment and Planning B: Planning and design, 28(1), 103-121.

YILDIRIM, M. (2006). Diyarbakır Suriçi Geleneksel Evlerinde Koruma Sorunları ve Çözüm Önerileri: Diyarbakır Suriçi Geleneksel Evlerinde Koruma Sorunları ve Çözüm Önerileri. Tasarim+ Kuram, 4(5), 87-94.

URL 1: http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=376&RecID=2791

URL 2: https://www.hlrn.org/img/documents/NSoyukaya_SUR_REPORT_1-8-2017.pdf

URL 3: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/yeniden-yasamla-bulusturulan-surda-tamamlanan-konutlarin-anahtar-teslimi-basladi/2220749

URL 4: https://www.gazeteduvar.com.tr/sur-toledo-olmadi-moledo-oldu-haber-1548493

URL 5: https://www.evrensel.net/haber/452187/sur-evleri-insansiz-ve-ticari

URL 6: https://www.dokuz8haber.net/ozel-dosya-surda-tarihi-yikim-sahte-tarih

URL 7: https://bendiyarbakirim.com/kategori/cemil-pasa-konagi#lg=1&slide=1

URL 8: http://www.diyarbakirhabermerkezi.com/m/?id=5828

URL 9: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/diyarbakir/gezilecekyer/caht-siki-taranci-muzes

URL 10: https://twitter.com/yasamdiyarbakir/status/1255408304131629056/photo/1