Sanayileşme, demokrasi, doğal kaynak rantları ve küreselleşmenin Türkiye’de gelir eşitsizliğine etkisi: Fourier yaklaşımından kanıtlar

Özge Kozal; Burhan Durgun

doi:10.15637/jlecon.2722

Yazarlar

Özge Kozal Ege Üniversitesi / Türkiye https://orcid.org/0000-0002-5542-6290
Burhan Durgun Dicle Üniversitesi / Türkiye https://orcid.org/0000-0001-7742-6059

DOI:

https://doi.org/10.15637/jlecon.2722

Anahtar Kelimeler:

Gelir eşitsizliği- Sanayileşme- Doğal Kaynak Rantları- Küreselleşme- Bireysel Özgürlükler

Özet

Artan gelir eşitsizliği, 21. yüzyılın en temel sorunlarından biridir. Özellikle uluslararası kuruluşlar, sürdürülebilir insan refahının sağlanmasında eşitsizliklerin azaltılmasını bir ön koşul olarak kabul etmektedir. Türkiye, 1980’li yıllarda yaşanan neo-liberal dönüşümle birlikte giderek derinleşen gelir eşitsizliği sorunu ile karşı karşıya kalan ve bugün yüksek gelir eşitsizliğine sahip olan ülkelerden biridir. Bu nedenle, gelir eşitsizliğini etkileyen faktörlerin araştırılması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada da 1987-2021 döneminde Türkiye'de gelir eşitsizliğinin göstergesi olarak Gini katsayısını etkileyen faktörler sanayileşme, bireysel özgürlükler, doğal kaynak rantları ve küreselleşme bağlamında analiz edilmektedir. Fourier genişletilmiş ARDL yaklaşımı kullanılan çalışmanın en temel bulgularında, i) değişkenler arasında eşbütünleşik ilişkinin varlığı doğrulanmakta, ii) sanayileşme, doğal kaynak rantları, küreselleşme ve bireysel özgürlüklerdeki artışın gelir eşitsizliğini azaltıcı etkileri olduğu ortaya konulmaktadır. Ayrıca, modelin sağlamlık analizi için FMOLS tahmincisi kullanıldığında da sonuçlar tutarlıdır. Politika düzleminde de Türkiye'de gelir eşitsizliği ile mücadelede; sanayileşmenin ana hedef olarak yeniden gündeme getirilmesi, doğal kaynak rantlarından elde edilen gelirlerin adil ve şeffaf dağıtılması, küreselleşmenin gelir dağılımını iyileştirecek biçimde yönetilmesi gibi ekonomik faktörlerin yanında bireysel özgürlükleri garanti altına alan kurumsal iyileştirmelerin yapılması da son derece önemlidir.

İndirmeler

Referanslar

ADAMAN, F. (2017). Neoliberalizm kavramının iktisat disiplini bağlamında kuramsal bir tartışması, Heinrich Böll Stiftung. https://tr.boell.org/tr/2017/04/03/neoliberalizm-kavraminin-iktisat-disiplini-baglaminda-kuramsal-bir-tartismasi. (Erişim tarihi: 09.11.2024)

AFANDI, A., RANTUNG, V.P. & MARASHDEH, H. (2017). Determinants of income inequality, Economic Journal of emerging markets, 9(2), 159.

AHMAD, M. (2017) Economic freedom and income inequality: Does political regime matter?, Economies, 5(2), 18.

AKALIN, G. (2021). Gelir ve Servet Vergileri Türkiye'de Gelir Dağılımını Etkilemekte Midir?, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 249-255.

AKINCI, G.Y. & AKINCI, M. (2016). Ters-U Hipotezi Bağlamında Ekonomik Büyüme, Finansal Kalkınma ve Gelir Eşitsizliği Mekanizmaları Üzerine, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 53(622), 61-77.

ALI, I.M.A., ATTIAOUI, I., KHALFAOUI, R. et al. (2022). The effect of urbanization and industrialization on income inequality: An analysis based on the method of moments quantile regression, Social Indicators Research, 161, 29–50. DOI: 10.1007/s11205-021-02812-6

ASLAN, B.K. & ARSLAN, İ. (2024). Türkiye'de Gelir Dağılımının Sosyoekonomik Belirleyicileri Üzerine Bir Çalışma, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 23(4), 1530-1542.

ASTERIOU, D., DIMELIS, S., & MOUDATSOU, A. (2014). Globalization and income inequality: A panel data econometric approach for the EU27 countries. Economic modelling, 36, 592-599.

AVOM, D., NTSAME OVONO, N. & ONGO NKOA, E. (2022). Revisiting the effects of natural resources on income inequality in Sub-Saharan Africa, International Journal of Development Issues, 21(3), 389-412.

AYAN, C. & DURGUN-KAYGISIZ, A. (2023). Türkiye'de Ekonomik Büyüme ve Gelir Dağılımındaki İlişkisi, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 15(2), 171-186.

AYDOĞUŞ, O. & KOZAL, E.Ö. (2017). Doksanlar: Kriz ve İstikrarsızlık Yılları, in Barboros, R. & Zurcher, E. (eds.) Modernizmin Yansımaları: 90'lı Yıllarda Türkiye. Ankara: Efil Yayıncılık, 91-115.

BAYAR, A., & GÜNÇAVDI, Ö. (2018). Türkiye’de sanayisizleşme ve yoksulluk. Efil Journal, 1(4), 36-71.

DAYAR, H. & AKINCI, A. (2020). Kamu Sosyal Transfer Harcamalarının Kişisel Gelir Dağılımına Etkisi, Maliye Dergisi, (179), 172-185.

DESTEK, M.A., SINHA, A. & SARKODIE, S.A. (2020). The relationship between financial development and income inequality in Turkey, Economic Structures, 9(11). DOI: 10.1186/s40008-020-0187-6

DICKEY, D.A. & FULLER, W.A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root, Journal of the American Statistical Association, 74(366a), 427-431. DOI: 10.1080/01621459.1979.10482531

DİŞBUDAK, C. & SÜSLÜ, B. (2007). The Macroeconomic Determinants of Income Distribution in Turkey, Ekonomik Yaklaşım, 18(65), 1-23.

DİŞBUDAK, C. & SÜSLÜ, B. (2009). Kalkınma ve Bireysel Gelir Dağılımı: Kuznets Hipotezi Türkiye için Geçerli mi?, Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 146-166.

DORN, F., FUEST, C. & POTRAFKE, N. (2018). Globalization and income inequality revisited, CESifo Working Paper Series No. 6859.

DOSSOU, T.A.M., ASONGU, S.A., DOSSOU, K.P. & ALINSATO, A.S. (2024). The role of the internet in moderating the effect of industrialization on income inequality in Africa, Information Technology for Development, 1-28. DOI: 10.1080/02681102.2024.2414404

DURAK, S. & AKALIN, G. (2022). Türkiye'de gelir dağılımının belirleyicileri, Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 6(2), 69-86.

ENDERS, W. & LEE, J. (2012). The flexible Fourier form and Dickey–Fuller type unit root tests, Economics Letters, 117(1), 196-199. DOI: 10.1016/j.econlet.2012.04.081

GOTTSCHALK, P. (1993). Changes in Inequality of Family Income in Seven Industrialized Countries. The American Economic Review, 83(2), 136–142. http://www.jstor.org/stable/2117654

GRAAFLAND, J. & LOUS, B. (2018). Economic freedom, income inequality and life satisfaction in OECD countries, Journal of Happiness Studies, 19, 2071-2093.

GÜLMEZ, A. & ALTINTAŞ, N. (2015). Türkiye'de Ticari Açıklık ve Enflasyonun Gelir Dağılımına Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(9), 31-44.

GYGLI, S., HAELG, F., POTRAFKE, N. & STURM, J.E. (2019). The KOF globalisation index–revisited, The Review of International Organizations, 14(3), 543-574. DOI: 10.1007/s11558-019-09344-2

HARTWELL, C.A., HORVATH, R., HORVATHOVA, E. & POPOVA, O. (2019). Democratic institutions, natural resources, and income inequality, Comparative Economic Studies, 61(4), 531-550.

HEPSAĞ, A. (2022). Ekonometrik Zaman Serileri Analizlerinde Güncel Yöntemler (WinRATS Uygulamalı). İstanbul: Der Yayınları.

HUNT, E. H. (1986). Industrialization and Regional Inequality: Wages in Britain, 1760–1914. The Journal of Economic History, 46(4), 935–966. doi:10.1017/S0022050700050658

KIM, D.H. & LIN, S.C. (2018). Oil abundance and income inequality, Environmental and Resource Economics, 71, 825-848.

KUZNETS, S. (1955). Economic growth and income inequality, American Economic Review, 45, 1-28.

KUZNETS, S. (1963). Quantitative aspects of the economic growth of nations: VIII, distribution of income by size, Economic Development and Cultural Change, 11(2), 1-80.

LEWIS, A. W. (1954). Economic Development with Unlimited Supplies of Labour. Manchester School of Economic and Social Studies, 22.

LIMANLI, Ö. (2020). Kuznets'in Ters-U Hipotezi: Türkiye Özelinde Kısa Bir Tartışma, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(12), 156-167.

MCNOWN, R., SAM, C.Y. & GOH, S.K. (2018). Bootstrapping the autoregressive distributed lag test for cointegration, Applied Economics, 50(13), 1509-1521. DOI: 10.1080/00036846.2017.1366643

NARAYAN, P.K. (2005). The Saving and Investment Nexus for China: Evidence from Cointegration Tests, Applied Economics, 37(17), 1979-1990. DOI: 10.1080/00036840500278103

NIELSEN, F. (1994). Income Inequality and Industrial Development: Dualism Revisited. American Sociological Review, 59(5), 654–677. https://doi.org/10.2307/2096442

PESARAN, M.H., SHIN, Y. & SMITH, R.J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships, Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. DOI: 10.1002/jae.616

PIKETTY, T. (2014). Capital in the twenty-first century. Translated by A. Goldhammer. Harvard University Press.

SAM, C.Y., MCNOWN, R. & GOH, S.K. (2019). An augmented autoregressive distributed lag bounds test for cointegration, Economic Modelling, 80, 130-141. DOI: 10.1016/j.econmod.2018.11.001

SAWYER, M. (2015). Confronting inequality: Review article on Thomas Piketty's Capital in the 21st Century, International Review of Applied Economics, 29(6), 878-889.

SOLT, F. (2019). The Standardized World Income Inequality Database, Versions 8-9, Harvard Dataverse, V13.

SYED, Q.R., APERGIS, N. & GOH, S.K. (2023). The dynamic relationship between climate policy uncertainty and renewable energy in the US: Applying the novel Fourier augmented autoregressive distributed lags approach, Energy, 275, s. 127383. DOI: 10.1016/j.energy.2023.127383

ŞENSES, G. (2004). Neoliberal küreselleşme kalkınma için bir fırsat mı, engel mi?, ERC Working Paper in Economic, 04(09).

TABASH, M.I., ELSANTIL, Y., HAMADI, A. & DRACHAL, K. (2024). Globalization and income inequality in developing economies: A comprehensive analysis, Economies, 12(1), s. 23.

TOPUZ, S.G. & DAĞDEMİR, Ö. (2020). Analysis of the relationship between trade openness, structural change, and income inequality under Kuznets curve hypothesis: The case of Turkey, The Journal of International Trade & Economic Development, 29(6), 647-664. DOI: 10.1080/09638199.2019.1711146

UNITED NATIONS (2025). Sustainable Development Goals. Available at: https://sdgs.un.org/goals

VILLANTHENKODATH, M.A., PAL, S. & MAHALIK, M.K. (2024). Income inequality in globalization context: Evidence from global data, Journal of the Knowledge Economy, 15(1), 3872-3902.

WORLD ECONOMIC FORUM (2025). The Global Risks Report 2025: 20th Edition Insight Report. Available at: https://reports.weforum.org/docs/WEF_Global_Risks_Report_2025.pdf

YETER, F. & DEMİRGİL, B. (2024). Türkiye'de Gelir Dağılımının Yapısal Kırılmalar Altında Belirleyicileri: Genişletilmiş Kuznets Eğrisi Hipotezi Geçerli mi?, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(3), 806-824.