Örgüt içi özgeci davranışların belirleyicileri: Öz yeterlilik ve iş tatmini açısından bir değerlendirme

Ersan Dikili

doi:10.15637/jlecon.2224

Yazarlar

Ersan Dikili İstanbul Arel Üniversitesi / Türkiye https://orcid.org/0000-0003-3042-3592

DOI:

https://doi.org/10.15637/jlecon.2224

Anahtar Kelimeler:

Öz Yeterlilik- İş Tatmini- Özgecilik- Havacılık Sektörü

Özet

Çalışanların örgüte ve misyonuna yönelik genel eğilimlerini yansıtan tutumları, performansları ve dolayısıyla genel örgütsel performans üzerinde derin bir etkiye sahiptir. Olumlu tutumların geliştirilmesi, üretkenliği ve örgütsel başarıyı artırmaya elverişli bir ortamın teşvik edilmesi için esastır. Özellikle kişisel çıkardan bağımsız olarak başkalarının iyiliği için kendini feda etme eylemlerini benimseyen ahlaki ve ideolojik eğilim olarak tanımlanan özgeciliğin örgüt kültürüne hakim olması, hem çalışanlar hem de örgüt açısından önemli katkılar sağlayacaktır. Bu bağlamda çalışanların özgeci davranışlarının belirlenmesi örgüt yönetiminin önemli konularından bir tanesi olarak gösterilebilir. Özgeciliğin söz konusu önemine dayanarak hazırlanan araştırmada, çalışanların öz yeterlilik ve iş tatmini düzeylerinin örgüt içerisindeki özgeci davranışlarına etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Havacılık sektöründe yer hizmetleri veren bir firmanın Türkiye genelindeki 387 çalışanının dahil edildiği araştırmada toplanan anket verileri SPSS ile analiz edilmiştir. Analizler için betimleyici istatistiklerle birlikte, korelasyon ve regresyon analizleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçları çalışanların öz yeterlilik ve iş tatmini düzeylerinin, örgüt içerisindeki özgeci davranışlarını artırdığını ortaya koymuştur.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

AHEARNE, M. J. (2000). An Examination of The Effects of Leadership Empowerment Behaviors and Organizational Citizenship Behaviors on Sales Team Performance. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Indiana University, Bloomington.

AKDEMİR, A., YILMAZ, G., ASLAN, M., BOYRAZ, M. A., ÇETİN, Z., DEMİRCİ, L., DİKİLİ, E., KOÇAK, H., TABAN F.T., İMAMOĞLU, D., BİLKAY, S., & YEMİŞCİ, N. A. (2019). Üst Düzey Yönetim Görev Unvanlarına Yönelik Üniversite Öğrencilerinin Algılarının Araştırılması. İşletme Araştırmaları Dergisi.

AKHTAR, S., GHAYAS, S., & ADİL, A. (2013). Self-efficacy and optimism as predictors of organizational commitment among bank employees. International Journal of Research Studies in Psychology, 2(2), 33-42.

ALBRECH, S. L. (2011). Handbook of employee engagement: Perspectives, issues, research and practice. Human Resource Management International Digest, 19(7), 176-178.

ARSEVEN, A. (2016). Öz Yeterlilik: Bir Kavram Analizi. Electronic Turkish Studies, 11(19), 63-80.

AVCI, N. (2023). Çalışanların Öz Yeterlilik ve Özgecilik Algı Düzeyleri Arasındaki İlişkide İş Yeri Maneviyatı ve Örgüt İkliminin Aracılık Rolü. Fiscaoeconomia, 7(3), 2411-2436.

AVŞAROĞLU, S., & NURKOYUNCU, S. A. S. (2022). Kadınlar ve Özgecilik. Social Sciences Studies Journal (Sssjournal), 7(85), 3075-3085.

BASİM, H. N., KORKMAZYÜREK, H., & TOKAT, A. O. (2008). Çalişanlarin Öz Yeterlilik Algilamasinin Yenilikçilik Ve Risk Alma Üzerine Etkisi: Kamu Sektöründe Bir Araştirma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 121-130.

BATEMAN, T. S., & ORGAN, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: The relationship between affect and employee “citizenship”. Academy of management Journal, 26(4), 587-595.

BATEMAN, T. S., VE ORGAN, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: The relationship between affect and employee “citizenship”. Academy of management Journal, 26(4), 587-595.

BECKER, G. S. (1976). Altruism, egoism, and genetic fitness: Economics and sociobiology. Journal of economic Literature, 14(3), 817-826.

BUNDURA, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84(2), 191-215.

CANRINUS, E. T., HELMS-LORENZ, M., BEIJAARD, D., BUITINK, J., & HOFMAN, A. (2012). Self-efficacy, job satisfaction, motivation and commitment: Exploring the relationships between indicators of teachers’ professional identity. European journal of psychology of education, 27, 115-132.

CAPRARA, G. V., & STECA, P. (2005). Self–efficacy beliefs as determinants of prosocial behavior conducive to life satisfaction across ages. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(2), 191-217.

CHOUDHARY, N., KUMAR, R., & PHILIP, P. J. (2013). Links between organisational citizenship behaviour, organisational justice and job behaviours at the workplace. LBS Journal of Management & Research, 11(2), 3-11.

ÇETIN, F. (2011). Örgüt içi girişimcilikte öz yeterlilik algısı ve kontrol odağının rolü. Business and Economics Research Journal, 2(3), 69-85.

ÇETIN, Z. (2023). Kişi-Örgüt Uyumunun Özgeciliğe Etkisinde Sosyal Zekânın Rolü: Hizmet Sektörü Çalışanlarında Bir Uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(3), 2154-2172.

ÇIFTÇI, B., & TURAN, G. B. (2021). Hemşirelik Bölümünde Okuyan Öğrencilerin Özgecilik Düzeyinin Kan Bağışı Tutumuna Etkisi. Sakarya Tıp Dergisi, 11(3), 608-615.

DÜZGÜNER, S. (2019). Pro-sosyal davranışlarda diğerkâmlığın (özgecilik) tanımı ve konumu. Bilimname, 2019(40), 351-373.

EARLE, H. A. (2003). Building a workplace of choice: Using the work environment to attract and retain top talent. Journal of facilities management, 2(3), 244-257.

ERŞAHAN, B., BAKAN, İ., & OĞUZ, M. (2020). Örgütsel İletişim ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Lojistik Yetenek Üzerindeki Etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 1050-1078.

EYİTMİŞ, A. M., YILDIZ, C., & DURMUŞ, A. (2020). Öz Yeterlilik Ve Çalışma Yaşam Kalitesinin Motivasyon Üzerine Etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 103-114.

HAIR J., BLACK W., BABİN B. & ANDERSON R. (2014). Multivariate Data Analysis, 7th edn, Pearson Education Limited, Harlow, United Kingdom.

HESLIN, P. A., & KLEHE, U. C. (2006). Self-efficacy. Encyclopedia Of Industrial/Organizational Psychology, SG Rogelberg, ed, 2, 705-708.

HOLLAND, P., PYMAN, A., COOPER, B. K., & TEİCHER, J. (2011). Employee voice and job satisfaction in Australia: The centrality of direct voice. Human Resource Management, 50(1), 95-111.

JACOBSEN, C. B., & BØGH ANDERSEN, L. (2017). Leading public service organizations: How to obtain high employee self-efficacy and organizational performance. Public Management Review, 19(2), 253-273.

JERUSALEM, M. & SCHWARZER R. (1981). Self-Efficacy as Resource Theory in Stress Appraisal Process. (Ed.) R. Schwarzer, Self-Efficacy: Thought Control of Action (s.195—213). Washington DC: Hemisphere.

JUDGE, T. A., LOCKE, E. A., DURHAM, C. C., & KLUGER, A. N. (1998). Dispositional effects on job and life satisfaction: the role of core evaluations. Journal of applied psychology, 83(1), 17.

KARADAĞ, E., & MUTAFÇILAR, İ. (2009). Prososyal davranış ekseninde özgecilik üzerine teorik bir çözümleme. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 41-69.

KESER, A., & BİLİR, B. Ö. (2019). İş Tatmini Ölçeğinin Türkçe Güvenilirlik Ve Geçerlilik Çalişmasi. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(3), 229-239.

KLASSEN, R. M., & CHİU, M. M. (2010). Effects on teachers’ self-efficacy and job satisfaction: Teacher gender, years of experience, and job stress. Journal of educational Psychology, 102(3), 741.

KÖK, S. B. (2006). Iş tatmini ve örgütsel bağliliğin incelenmesine yönelik bir araştirma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 291-317.

LAI, M. C., & CHEN, Y. C. (2012). Self-efficacy, effort, job performance, job satisfaction, and turnover intention: The effect of personalcharacteristics on organization performance. International Journal of Innovation, Management and Technology, 3(4), 387.

LI, N., KIRKMAN, B. L., & PORTER, C. O. (2014). Toward a model of work team altruism. Academy of Management Review, 39(4), 541-565.

MADDUX, J.E. (2002), “Self-Efficacy: the power of believing you can”, Handbook of Positive Psychology,Snyder, C.R. and Lopez, S.J. (Eds), Oxford University Press, pp. 277-287.

MIKULINCER, M., SHAVER, P. R., GILLATH, O., & NITZBERG, R. A. (2005). Attachment, caregiving, and altruism: boosting attachment security increases compassion and helping. Journal of personality and social psychology, 89(5), 817-839.

ORGAN, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington England: Lexington Books.

ORGAN, D. W. (1997). Organizational citizenship behavior: It’s construct clean-up time. Human Performance, 10(2), 85-97.

ORGAN, D. W., PODSAKOFF, P. M., VE MACKENZİE, S. B. (2005). Organizational citizenship behavior: Its nature, antecedents, and consequences. Sage Publications.

ÖZPEHLIVAN, M. (2019). İş Tatmini: Kavramsal Gelişimi, Bireysel Ve Örgütsel Etkileri, Yararları Ve Sonuçları. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 43-70.

PAJARES, F. (1996). Self-efficacy beliefs in academic settings. Review of educational research, 66(4), 543-578.

PAŞAMEHMETOĞLU, A., & POYRAZ, A. B. (2013). Örgütsel kimlik algısı, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Journal of Business Economics, 2(4), 75-89.

PERMANA, A., AİMA, M., ARIYANTO, E., NURMAHDI, A., SUTAWIDJAYA, A., & ENDRI, E. (2021). The effect of compensation and career development on lecturer job satisfaction. Accounting, 7(6), 1287-1292.

PFATTHEICHER, S., NIELSEN, Y. A., & THIELMANN, I. (2022). Prosocial behavior and altruism: A review of concepts and definitions. Current opinion in psychology, 44, 124-129.

PODSAKOFF, P. M., MACKENZIE, S. B., PAINE, J. B. & BACHRACH, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.

ROTHE, H. F. (1951). An index of job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35(5), 307-311. Sakız, G. (2013). Başarıda anahtar kelime: Öz-yeterlik. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 185-210.

SALEHI, M., & GHOLTASH, A. (2011). The relationship between job satisfaction, job burnout and organizational commitment with the organizational citizenship behavior among members of faculty in the Islamic Azad University–first district branches, in order to provide the appropriate model. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 306-310.

SCHUNK, D. H. (1984). Self‐efficacy perspective on achievement behavior. Educational psychologist, 19(1), 48-58.

SEZGİN, E. E., & DÜŞÜKCAN, M. (2020). Hemşirelerin öz yeterlilik inanç düzeylerinin performansları üzerindeki etkisi: Elazığ ili örneği. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1689-1702.

SEZGİN, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.

SINGH, A. S., & MASUKU, M. B. (2014). Sampling techniques & determination of sample size in applied statistics research: An overview. International Journal of economics, commerce and management, 2(11), 1-22.

SMITH, C. A., ORGAN, D. W., & NEAR, J. P. (1983). Organizational citizenship behavior: Its nature and antecedents. Journal of applied psychology, 68(4), 653- 663.

SÖKMEN, A., & KENEK, G. (2019). Örgütsel bağlılık, iş tatmini ve özgecilik ilişkisi: Bir kamu kurumunda araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 3120- 3130.

STAJKOVIC, A. D., & LUTHANS, F. (1998). Self-efficacy and work-related performance: A meta-analysis. Psychological bulletin, 124(2), 240.

ŞAHIN, F., & GÜRBÜZ, Y. D. D. S. (2012). Kültürel zekâ ve öz-yeterliliğin görev performansı ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde etkisi: çokuluslu örgüt üzerinde bir uygulama. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 14(2), 123-140.

TABACHNICK, B. G., FIDELL, L. S., & ULLMAN, J. B. (2013). Using multivariate statistics. Boston, MA: Pearson.

TDK (2023). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr/

TNAY, E., OTHMAN, A. E. A., SIONG, H. C., & LIM, S. L. O. (2013). The influences of job satisfaction and organizational commitment on turnover intention. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 97, 201-208.

TOKEL, C. M. (2017). İş Tatmini ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Ekonomi İşletme Ve Yönetim Dergisi, 1(2), 145-157.

ÜMMET, D., EKŞI, H. VE OTRAR, M. (2013). Özgecilik (Altruism) ölçeği geliştirme çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 301-321.

ÜMMET, D., HALIL, E., & OTRAR, M. (2013). Özgecilik (altruism) ölçeği geliştirme çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 301-321.

VALENTINE, S., GODKIN, L., FLEISCHMAN, G. M., & KIDWELL, R. (2011). Corporate ethical values, group creativity, job satisfaction and turnover intention: The impact of work context on work response. Journal of business ethics, 98, 353-372.

WAT, D., & SHAFFER, M. A. (2005). Equity and relationship quality influences on organizational citizenship behaviors: The mediating role of trust in the supervisor and empowerment. Personnel review, 34(4), 406-422.

WERNER, A. (2007). Organizational behavior: A contemporary South African perspective. Pretoria: Van Schaik Publishers.

YAYLACI, A. F. (2016). Özgecilik, Sözleşmeye Dayalı İlişkiler ve Toplumsal Takas Bağlamında Örgütsel Yurttaşlık Davranışları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 257-277.

YENİHAN, B. (2014). Örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasındaki ilişki. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 170-178.

YORGANCILAR, S. (2022). Bir İyilik Modeli Olarak Özgecilik, Egoistlik ve Yardımseverlik Hakkında Bazı Görüşler. Electronic Turkish Studies, 17(4), 817-826.

ZHU, Y. (2013). A review of job satisfaction. Asian Social Science, 9(1), 5-20.

ZIMMERMAN, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary educational psychology, 25(1), 82-91.