Mətndaxili semantik proqressiya


Özet Görüntüleme: 0 / PDF İndirme: 0

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.33390/ijla.1887

Anahtar Kelimeler:

mətn- koherensiya- semantik proqressiya- Mann/Thompson təsnifatı- semantik əlaqə növləri

Özet

Mətn bir linqvistik vahid kimi fikrin bitkinliyini bildirən mürəkkəb sintaktik bütövlükdür. Bütöv dedikdə, onun müxtəlif sayda komponentlərdən, onu təşkil edən cümlələrdən ibarət olması nəzərdə tutulur. Mətnin komponentləri sayılan cümlələr öz düzülüşü ilə həm ümumi mətn semantikasına, həm də strukturuna xidmət etməlidir. Mətnin öz kommunikativ funksiyasını yerinə yetirməsi üçün onu təşkil edən komponentlərin arasında qarşılıqlı bağlılığın olması mütləqdir. Çünki nisbi bitkinlik bildirən cümlələr mətn çərçivəsinə daxil olduqda digər cümlələrlə qarşılıqlı əlaqə yaradaraq ümumi bir mətn semantikasına, makrotemaya, eyni zamanda mikrotemaya qulluq edir. Komponentlər arasındakı bu əlaqə tiplərini araşdıraraq onları iki cür təsnif etmək olar: cümlələr arasında koheziya əlaqəsi və koherensiya əlaqəsi. Digər bir dillə desək məna və struktur əlaqə. Mətnin sintaktik strukturu və ya forması koheziya əlaqəsi kimi, semantik bağlılığı isə koheziya vasitələri ilə gerçəkləşən koherent əlaqə kimi müəyyənləşdirilir.

Mətndə bir-birini izləyən cümlələr arasında məntiqi-semantik əlaqə vasitəsilə ortaya çıxan, daxili mətn bağlılığını təmin edən koherensiya əlaqələri dilçilikdə semantik proqressiya kimi də tanınır. Bu termini ilk dəfə N.R.Wolf (2001/2002) irəli sürmüşdür.

Mann/Thompson (1986, 77-80) semantik proqressiyanı tədqiq edərək onun əsas növləri haqqında müddəalarını işləyib hazırlamışlar. Dilçilərin araşdırmalarına görə semantik proqressiyada koherensiyanın ifadə olunması üçün bir sıra qeyri-dil elementləri vacibdir. Tədqiqatda bağlayıcı vasitələrlə müəyyən edilən cümlələr arasındakı koherensiya əlaqələri və yaxud semantik proqressiya təsnif olunur.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

ABDULLAYEV, K.M. (1998) Azərbaycan dili sintaksisinin nəzəri problemləri, Bakı, 282 s.

BLÜML, Karl, (1992), Textgrammatik für die Schule. Zu einem umstrittenen Kapitel der neuen Deutschlehrpläne, Österreichischer Bundesverlag, Wien

BRINKER, Klaus, (1985) Linguistische Textanalyse. Eine Einführung in Grundbegriffe und Methoden, Erich Schmidt Verlag, Berlin

BUSSMANN, Hadumod (1983) Lexikon der Sprachwissenschaft. 1. Aufl. Stuttgart, Kröners Taschenausgabe 452

DE BEAUGRANDE, R./DRESSLER, W. (1981) Einführung in die Textlinguistik. Tübingen, Niemeyer

ERBEN, Johannes (1980) Deutsche Grammatik. Ein Abriß. 12. Aufl. München: Hueber

GÜLICH, E./KOTSCHI, Th. (1987) Satz, Text, sprachliche Handlung, Berlin, S.199-261

HALLIDAY, M./ HASAN, R. (1976) Cohesion in English, London, Longman

HESSE, H. Seçilmiş əsərləri. Tərcümə edənlər: Hacıyev, V., Qurbanlı, Ç., Bakı: Şərq-Qərb, 2010, 536 səh.

LINKE, A./NUSSBAUMER, M. (1996) Studienbuch Linguistik. Tübingen, Niemeyer

MANN, William C./THOMPSON, Sandra (1988) Rhetorical structure theory. Toward a functional theory of text organization, Text 8/3. S. 243-281

POLENZ Peter von . de Gruyter (1988) Deutsche Satzsemantik. Grundbegriffe des Zwischen-denZeilen-Lesens, Berlin, 2. Auflage

PÖRINGS, Ralf/SCHMITZ, Ulrich (2003), Sprache und Sprachwissenschaft. Eine kognitivorientierte Einführung. 2., überarbeitete und aktualisierte Aufl. Tübingen, (Narr-Studienbücher)

VAN Dijk, T. A./KINTSCH, W. (1983) Strategies of Discourse Comprehension, New York, Academic Press

VATER, Heinz (1997), Determination im Deutschen und im Polnische, S.215-229

İndir

Yayınlanmış

2023-01-11

Nasıl Atıf Yapılır

Rüstəmli, A. (2023). Mətndaxili semantik proqressiya. INTERNATIONAL JOURNAL OF LANGUAGE AND AWARENESS, 1(2), 39–47. https://doi.org/10.33390/ijla.1887

Sayı

Cilt 1 Sayı 2 (2022)

Bölüm

Araştırma Makaleleri

Lisans

Telif Hakkı (c) 2023 Holistence Publications

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Yazarlar, makale HOMEROS’da yayınlanmak üzere kabul edildiğinde. makalenin içeriğindeki tüm telif haklarını, Rating Academy Ar-Ge Yazılım Yayıncılık Eğitim Danışmanlık ve Organizasyon Ticaret Ltd. Şti’ne devrederler. Yazarlar, patent hakları gibi telif hakkı dışındaki tüm mülkiyet haklarını saklı tutar.

Bu makalede yazar olarak listelenen herkes çalışmaya önemli, doğrudan, entelektüel katkılar yapmış olmalı ve bunun için kamu sorumluluğu almalıdır.

Bu makale daha once yayınlanmamış ve başka dergilerde yayınlanmak üzere gönderilmemiş olmalıdır.