Kamu kaynağı yaratma ve verimli kullanımında Belediye İktisadi Teşebbüsleri (BİT)’nin değerlendirilmesi

Özet

Mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere mali ve idari özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi belediyelere; 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu m. 26 ve 5393 sayılı Belediye Kanunu m. 70 ile kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında şirket kurabilme hak ve imkânı verilmiştir.

BİT, “Belediye İktisadi Teşebbüsü” kısaltmasıdır. KİT olarak bilinen “Kamu İktisadi Teşebbüsünün” yerel yönetimler düzeyindeki halini ifade etmektedir. KİT’lerde Hazinenin sahipliği veya ortaklığı varken, BİT’lerde ilgili mahalli idarenin sahipliği veya ortaklığı söz konusudur.

Bu makalede, BİT’ler, bağlı oldukları belediyelerle ilişkilerinin yanı sıra, yarattıkları kamu kaynağının yönetimi ve verimlilik açısından da incelenmiştir. 2018 ve 2021 yılları baz alınmıştır. Bu süreç Covid- 19 dönemi olup, belediyeler ve BİT’lerin bu süreçteki performansları istatistiksel olarak verilmiştir. Anılan istatistiklerde ilginç bilgiler ve sonuçlara ulaşılmıştır.

696 sayılı KHK ile çoğu belediye personel şirketi kurmuştur. Sayısı tam bilinmese de, 4.000 civarı BİT olduğu tahmin edilmektedir. Bütçe içi işletmelerin sayısı konusunda herhangi bir veriye ulaşılamamıştır. Şirketler ve bütçe içi işletmelerin devlet kurumlarında da sağlıklı bir envanteri olmadığı değerlendirilmektedir.

2022 yılı itibarıyla 1.391 belediye ve sahip oldukları 4.000 civarı BİT’in kullandığı kamu kaynağının, Türkiye’nin bir yıllık bütçe gelirlerine denk olduğu düşünülmektedir.