COVID-19 pandemi döneminde iç kontrolün amaç ve kapsamının önemi

Zeki Çetin; İlkay Erarslan; Vedat Akman

doi:10.55094/hoec.2663

Yazarlar

Dr. Öğr. Üyesi İstanbul Nişantaşı Üniversitesi
Dr. Öğr. Gör.
Vedat Akman

DOI:

https://doi.org/10.55094/hoec.2663

Anahtar Kelimeler:

Covid-19- iç kontrol sistemi- işletme sürekliliği- stratejik yönetim

Özet

Covid-19 pandemisi, işletmelerin ekonomik, sosyal ve yönetsel süreçlerini etkileyerek stratejik yönetim uygulamalarında risk yönetiminin ve iç kontrol sistemlerinin önemini artırmıştır. İşletmeler, pandemi döneminde ani gelişen koşullara uyum sağlamak için daha etkin kontrol mekanizmaları geliştirme ihtiyacı duymaktadır. Bu çalışma, pandemi döneminde işletmelerin karşılaştığı ani risklerin yönetimi ve sürdürülebilirliğin sağlanması açısından iç kontrol sistemlerinin amaç ve kapsamını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma, literatür taraması ve ulusal-uluslararası gelişmeler çerçevesinde iç kontrol sistemlerinin işletme varlıklarının korunması, şeffaf finansal raporlama sağlanması, risklerin tanımlanarak önlenmesi ve yönetim politikalarının etkinleştirilmesi gibi yönlerini ele almıştır. Sonuçlar, iç kontrol sistemlerinin işletmelerin faaliyet sürekliliğini sağlama ve ekonomik zorluklara karşı direnç geliştirme noktasında kritik bir role sahip olduğunu göstermektedir. Özellikle pandemi döneminde işletmelerin, değişen koşullara hızla uyum sağlamak ve iç kontrol süreçlerini güçlendirmek suretiyle varlıklarını koruma ve stratejik hedeflerini sürdürme başarısını artırabildikleri ortaya konulmuştur. Bu bağlamda, Covid-19 pandemisinin işletmeler için iç kontrol sistemlerinin yenilenmesi ve geliştirilmesinin gerekliliğini bir kez daha vurguladığı sonucuna ulaşılmaktadır.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

Akçay, S. (2013). Türkiye’de iç denetim sürecinin kamu kurumlarının faaliyet sonuçları üzerindeki etkinliği: Belediyeler üzerinde bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(1), 57-77.

Aksoy, L. (2020). İç kontrol ve iç kontrol gerekliliğinin küresel skandallar, ulusal uluslararası standartlar ve yasal düzenlemeler ışığında karşılaştırmalı sistematik analizi ve kurumsal işletmeler için yeni COSO modeliyle uyumlu bir iç kontrol listesi önerisi [Yüksek lisans tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi].

Aksoy, T. (2007). Basel II ve iç kontrol. Ankara: ASMMMO Yayınları.

Aksoy, T. (2010). Basel ve iç kontrol. Ankara: TÜRMOB Yayınları.

Alkan, G., & Doğan, O. (2020). İç kontrol sisteminin işletmelerin finansal performansına etkileri: BİST imalat sektöründeki firmalar üzerine bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 91-102.

Apak, S., Erol, M., Aslan, M., & Gül, H. (2019). İç kontrol yapısının kurumsal yönetimde artan önem ve önceliği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 399-410.

Arslan, I. (2008). Kurumsal risk yönetimi. Ankara: Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı.

Aydın. (2020). Makine imalatı işletmelerinde iç kontrol sistemi, iç kontrol sisteminin kurulum süreci, etkinliği: Asfalt makineleri üreten işletmelerde uygulama [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi].

Balyemez, A. S. (2016). Türkiye’de özel sektör ve kamu idareleri iç kontrol sistemlerinin mevzuat yükümlülükleri açısından karşılaştırılması. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Özel Sayı, 1-70.

Bentley-Goode, K. A., Newton, N. J., & Thompson, A. M. (2017). Business strategy, internal control over financial reporting, and audit reporting quality. A Journal of Practice & Theory, 36(4), 49–69.

Biçer, A. A. (2006). İç kontrol sisteminin etkinliğini sağlamada iç denetimin rolü ve bir uygulama [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi].

Can, S. (2015). Kamu kurumlarında iç kontrolün önemi ve etkinlik faktörleri [Uzmanlık tezi, Soma Belediye Başkanlığı].

Canbay, Ç. F. (2018). İç kontrol sisteminin kurumsal yönetim üzerindeki etkileri: BIST kurumsal yönetim endeksi kapsamındaki şirketlerde uygulama [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi].

Çiçek, S., & Tolun, Ü. (2020). Türkiye’de kamu iç kontrol sistemi üzerinde iç denetim faaliyetinin etkisi. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 4(2), 83-99.

Coates IV, J. C. (2007). The goals and promise of the Sarbanes-Oxley Act. Journal of Economic Perspectives, 21(1), 91-116.

Coşkun, M. F., & Teraman, Ö. (2018). Etkin bir iç kontrol sistemi üzerine nitel bir araştırma: COSO modeli örneği. Mali Çözüm Dergisi, 28, 123-143.

Dabbağoğlu, K. (2009). Internal control system. Journal of Qafgaz University, 26, 109-115.

Demirbaş, M. (2005). İç kontrol ve iç denetim faaliyetlerinin kapsamında meydana gelen değişimler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7).

Dorman, Z. I., Görgenyi, G., & Horvath, M. (2013). Evaluation of the internal control system at central budgetary institutions. Public Finance Quarterly, 58(2), 199-218.

Eralp, İ., & Boztaş, B. (2014). Kamu yönetiminde iç kontrol & ön mali kontrol. Antalya: Ekad Yayınları.

Eray, A. T. (2020). Türkiye’de iç kontrolün performansı: Bir model önerisi [Doktora tezi, Başkent Üniversitesi].

Erkan, M. (2008). Muhasebe denetimi. İstanbul: Alf Matbaası.

Gramling, A., & Schneider, A. (2018). Effects of reporting relationship and type of internal control deficiency on internal auditors’ internal control evaluations. Managerial Auditing Journal, 33(2), 318-335.

Gürbüz, H. (2019). Muhasebe denetimi (3. Baskı). İstanbul: Deha Yayınları.

Hacıhasanoğlu, T., & Çağlı, T. (2020). İç kontrol sisteminin kurumsallaşma üzerine etkisi: Devlet üniversiteleri üzerine bir araştırma. MUFİDER, 3(2), 132–147.

Hacıhasanoğlu, T., & Kaya, E. (2018). Üretim işletmelerindeki iç kontrol sisteminin COSO standartlarına uyum derecesinin belirlenmesi: Kocaeli ili örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 241-266.

Harris, C. R., & Harris, W. T. (1990). An expert decision support system for auditor `going concern’ evaluations. Proceedings of the 1990 Symposium on Applied Computing, 155-160.

Kara, M. (2018). Kalite yönetim sistemleri ile iç kontrol sistemi uygulamaları arasındaki etkileşimin değerlendirilmesi ve bir araştırma [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi].

Karakaya, G. (2020). Covid-19 gündeminde işletme sürekliliği ve bağımsız denetim ilişkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 14-29.

Karaman, H. C., & Tosuner, M. K. (2020). Stratejik planlama, iç kontrol ve kalite yönetiminde risk yönetimi süreçleri. Denetişim Dergisi, 21, 98–113.

Kaya, U., & Yazan, Ö. (2018). Muhasebenin temel varsayımlarından işletmenin sürekliliğine tarihsel bir bakış. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11(2), 185-199.

Kepekçi, C. (2004). Bağımsız denetim (5. Baskı). İstanbul: Avcı Ofset Matbaacılık.

Keskin, D. A. (2010). İşletmenin sürekliliğini sağlamada kritik öneme sahip risk yönetimi ve risk odaklı denetim yaklaşımı. Denetişim Dergisi, 4, 38-46.

Kızıl, C., & Kartal, M. T. (2020). Bankalarda iç denetim ve iç kontrol bulgularının raporlanması ile çözümlenmesi: Bankaların bilgi sistemleri ve elektronik bankacılık hizmetleri hakkında yönetmelik kapsamında bir inceleme. Turkish Studies - Economics, Finance, Politics Journal, 15(3), 1485-1500.

Kızılboğa, R., & Özşahin, F. (2013). Etkin bir iç kontrol sisteminin iç denetçilere katkısı. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 220-236.

Knechel, W. R., & Vanstraelen, A. (2007). The relationship between auditor tenure and audit quality implied by going concern opinions. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 26(1), 113-131.

Koçel, T. (1982). İşletme yöneticiliği. İstanbul.

Koçyiğit, S. Ç., Tanç, Ş. G., & Elitaş, B. L. (2018). İşletmenin sürekliliği ve bağımsız denetçi raporlarının Türkiye Bağımsız Denetim Standartları (BDS 570 ve BDS 700) açısından incelenmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 53, 143-162.

Köse, E., & Bekci, İ. (2017). 1992-2013 COSO modeli: İç kontrol — entegre çerçevesi. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 7, 12-23.

Louwers, T. J. (1998). The relation between going-concern opinions and the auditor’s loss function. Journal of Accounting Research, 36(1), 143-156.

Melikyan, L. (2015). İşletmelerde iç kontrol sistemi ve iç kontrol sisteminin risk azaltıcı etkileri [Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi].

Moeller, R. R. (2007). COSO enterprise risk management. New Jersey: John Wiley & Sons Inc.

Okay, B. (2005). Hepsi bizim günlük işimiz. İç Denetim Dergisi, 11, 19.

Oseifuah, E. K., & Gyekye, A. B. (2013). Internal control in small and microenterprises in the Vhembe district, Limpopo province, South Africa. European Scientific Journal, 9(4), 1857-7881.

Özçetin, N. (2017). Süt üretim işletmelerinde risk yönetimi ve iç kontrol: Bir araştırma [Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi].

Polat, E., & Güneş, R. (2019). Aile şirketlerinin kurumsallaşmasında iç kontrol sisteminin aracı etkisi: TRC3 bölgesi araştırması. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(21), 554-576.

Quibo, Z., & Yuju, J. (2020). Managerial ability and accounting information quality: A test on mediating effect of internal control quality. 2020 16th Dahe Fortune China Forum and Chinese High-educational Management Annual Academic Conference (DFHMC), IEEE, 77-81.

Quick, R., & Henrizi, P. (2019). Experimental evidence on external auditor reliance on the internal audit. Review of Managerial Science, 13(5), 1143-1176.

Robertson, J. C. (1990). Auditing (6th ed.). Bpi/Irwin.

Sabuncu, B. (2017). İşletmelerde iç denetim ve iç kontrol ilişkisi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 161-174.

Sabuncuoğlu, Z., & Tokol, T. (2013). İşletme (9. Baskı). Ankara: Beta Yayıncılık.

Şen, Ö., & Sağlar, J. (2020). Pandemi döneminde kamu idarelerinde e-iç kontrol sisteminin önemi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4), 259-276.

Senal, S., & Erkan, A. (2019). Bağımsız denetim kapsamında işletme sürekliliği: Borsa İstanbul’da imalat sektöründe faaliyet gösteren işletmeler üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 105-118.

Sevil, E. (2019). Stratejik yönetim kapsamında iç kontrol ve kurumsal risk uygulaması: Su ve kanalizasyon idareleri incelemesi [Yüksek lisans tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi].

Sevim, A., & Gül, M. (2012). Elektronik işletmelerde (e-işletmelerde) satın alma işlemleri ve iç kontrol ilişkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(2), 91-118.

Stanczyk-Hugiet, E., & Maciejczyk, A. (2019). Performance of internal control: The insights in the business service sector. Transformations in Business & Economics, 18(2B), 861-878.

Tanç, Ş. G. (2010). Bağımsız denetim karar sürecinde işletmenin sürekliliği [Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi].

TCMB. (1987). Bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılacak banka denetimleri hakkında tebliğ, Sıra No:1. Resmi Gazete, 24.12.1987, Sayı: 19674.

Tepegöz, Ş. M., & Türedi, H. (2015). İşletmenin sürekliliği varsayımı ve denetçinin sorumluluğu. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 43-52.

Terzi, S., Atmaca, M., & Öktem, B. (2016). İşletmenin sürekliliği varsayımının değerlendirilmesi: Borsa İstanbul (BİST) sınai endeksi örneği. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12(45), 515-535.

Tez, B. (2020). Bağımsız denetim ve iç kontrol sisteminin etkileşimi: Sektörel analiz [Doktora tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi].

Topçu, B. (2013). İşletmelerde kurumsal risk yönetimi. İstanbul Ticaret Odası.

Tuan, K. (2016). Kurumsal yönetim endeksinde yer alan işletmelerde etkin iç kontrol ve bağımsız denetim göstergeleri. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 18(1), 159-183.

Türedi, H., & Celayir, D. (2021). Hilenin tespiti ve önlenmesinde iç kontrol yapısının etkinliği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD, 8(1), 1-20.

Türedi, H., & Tepegöz, Ş. M. (2018). Finansman şirketlerinde iç kontrol yapısı yöntemi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 13(50), 138-158.

Türedi, H., Koban, A. O., & Karakaya, G. (2015). COSO iç kontrol (ABD) modeli ile İngiliz (Turnbull) ve Kanada (COCO) modellerinin karşılaştırılması. Sayıştay Dergisi, 99, 95-119.

TÜSİAD. (2008). Kurumsal risk yönetimi. İstanbul: TÜSİAD.

Tüzün, Y. (2002). Risk nedir? İç Denetim, 4, 19.

Uğurlu, F. (2018). İç kontrol sisteminin yapısı, kamu kurumlarında iç kontrol sisteminin işleyişi ve üniversitelerde iç kontrol sisteminin etkinliği: Üniversitelere yönelik bir araştırma [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi].

Usul, H., Titiz, İ., & Ateş, B. A. (2011). İç kontrol sisteminin kurumsal yönetimin oluşumundaki etkinliği: Marmara Bölgesi belediye işletmelerine yönelik bir uygulama. Muhasebe ve Finans Dergisi, 48-54.

Uyar, (2009). İç kontrol ve iç denetim 5018 sayılı kanun açısından değerlendirme. Ankara: Gazi Kitapevi.

Uyar, S. (2010). UFRS uygulamalarında iç kontrol sisteminin etkisi ve önemi. Akdeniz Üniversitesi Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2, 37-60.

Uzay, Ş. (1999). İşletmelerde iç kontrol sistemini incelemenin bağımsız denetim karar alma sürecindeki yeri ve Türkiye’deki denetim firmalarına yönelik bir araştırma. Ankara: SPK Yayınları.