Türkiye’de kadınların siyasal haklara erişimi: Fatma Şakir Memik örneği üzerinden tarihsel bir inceleme

Arzu Hazer Güngör; Rabia Bahar Üste

doi:10.55094/hoec.2962

Authors

Arzu Hazer Güngör Izmir Bar Association Presidency / Türkiye https://orcid.org/0000-0003-3101-8281
Rabia Bahar Üste Dokuz Eylül University / Türkiye https://orcid.org/0000-0002-2525-0968

DOI:

https://doi.org/10.55094/hoec.2962

Keywords:

Women’s Political Rights, Fatma Şakir Memik, Gender Roles, Political Representation, Republican Era in Turkey

Abstract

This study examines the process of women obtaining and exercising their political rights in Turkey within a historical context, evaluating this process through the life and struggles of Dr. Fatma Şakir Memik, one of the first female members of parliament in the Republic. The fact that women gained the right to vote and be elected in municipal elections, village headman elections, and general elections in the 1930s should be considered an important achievement within the social structure of the period. However, the legal attainment of these rights did not directly lead to women being able to effectively exercise their political rights.

Fatma Şakir Memik has attracted attention with her sensitivity to public health as a doctor, her participation in social aid activities, and her active politics as a member of parliament for Edirne for three terms. In parliament, she spoke on issues that needed to be resolved at the time, such as flooding of the Meriç River, combating malaria, nationalization of railways, and the rights of healthcare personnel, adopting a populist and solution-oriented political approach.

The study examines the obstacles to women exercising their political rights in terms of gender roles, the public/private sphere divide, economic inequalities, and the sexist attitudes of political parties, and reveals that structural changes are needed to achieve practical equality in political representation.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biographies

Arzu Hazer Güngör, Izmir Bar Association Presidency / Türkiye

Dear Authorized Representative,
I am submitting my resume in connection with my article titled “Women's Access to Political Rights in Turkey: A Historical Study Based on the Example of Fatma Şakir Memik.”
I began my studies in 2006 and graduated from İzmir Atatürk High School, where I began to take an interest in human rights law and gender inequality issues.

During my years as a student at the Faculty of Law at Dokuz Eylül University, where I completed my undergraduate education, I continued to be closely involved with human rights law and, in this context,
continued to serve in management positions in school clubs.
After completing my legal internship in 2015, I began practicing as a freelance lawyer affiliated with the İzmir Bar Association. During this period, I volunteered as a lawyer in many social issues
and conducted legal work to prevent and punish human rights violations,
which I continue to do today.
In 2018, to support these efforts academically, I passed the entrance exam for the Master's Program in Human Rights Law at Dokuz Eylül University and enrolled in the program. During my master's studies, I participated in various academic projects, some of which are outlined in my resume.
I completed my studies with a GPA of 4.00 and graduated first in my class. I completed my studies with a 4.00 GPA and graduated first in my class, concluding my education with a thesis on women's rights. My thesis defense was deemed successful by all members of the jury.

Between 2015 and 2020, as a group of female lawyers, we organized workshops in many cities on the topics of violence against women and legal recourse mechanisms, entitled “We Are Not Alone in Times of Violence.” I served as the founder and coordinator of these workshops.
My book titled “Sexual Crimes and the Relationship of Consent in the Context of Gender” was published by Seçkin Kitabevi in 2023.

Since 2023, I have been working as the Director of the Human Rights Law and Legal Research Center at the İzmir Bar Association.

In 2025, I was admitted to the Dokuz Eylül University Women and Family Studies Doctorate Program with the highest score. My coursework is ongoing.

Rabia Bahar Üste, Dokuz Eylül University / Türkiye

-

References

ACAR SAVRAN, G. (2011). Özel/Kamusal, Yerel/Evrensel: İkilikleri Aşan Bir Feminizme Doğru. Praksis. 8, 255-306.

AKKUŞ, T. (2023). Ankara Halkevi Sosyal Yardım Şubesi ve Faaliyetleri. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 34,544-566. DOI: https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1313518

ALACI, B. (2019). Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Siyasette Kadın Algısı ve Cumhuriyet Halk Partili Kadın Milletvekillerinin Faaliyetleri (1939-1950). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. 19 (38),171-194.

ANDRÉE, M. (1984). Feminizm, İstanbul: Kadın Çevresi Yayınları.

ATICI, E.& ERER, S. (2009). Türk Kadınlarının Tıp Eğitimine Başlama Süreci ve İstanbul Darülfünunu Tıp Fakültesi’nden Mezun Olan İlk Kadın Hekimler. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 35(2), 107-111.

AYDIN, H. (2015). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Kadın. Current Research in Social Sciences. 1(3), 84-96.

CONNELL, R. W. (2019). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar Toplum, Kişi ve Cinsel Politika, Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 4. Basım.

DEĞİRMENCİ, N. (2022). Türkiye’de Kadının Siyasal Temsil Sorunu Üzerine Bir İnceleme. Fenerbahçe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2(2), 409-430.

FEDERİCİ, S. (2011). Caliban ve Cadı Kadınlar, Beden ve İlksel Birikim, Çev. Öznur Karakaş. İstanbul, Otonom Yayıncılık, 2. Basım.

GELİŞLİ, Y. (2014). Türkiye’de Kadın Eğitimin Bugünkü Durumu. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi (40).

GÖK, S. & KILINÇÇEKER, Ö. (2019). Türk Kadının Siyasete Giriş Süreci ve İlk Kadın Saylav Mihri İffet Pektaş. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 4 (8), 48-84. DOI: https://doi.org/10.32579/mecmua.595831

GÜNEŞ, G. (2010). Türk Kadınının Muhtarlık ve Köy İhtiyar Heyetlerine Seçme Seçilme Hakkını Kazanması ve Türkiye’nin İlk Kadın Muhtarı Gül Esin (Hanım). ÇTTAD. IX/20-21, 171-190.

HAMZAOĞLU, M. (2017). Tanzimat’tan Erken Cumhuriyet Dönemine Türk Toplumsal ve Siyasal Yaşamında Öne Çıkan Kadınlar. Lectio Socialis. 2(1), 74-92.

HAZER GÜNGÖR, A. (2023). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Cinsel Suçlar ve Rıza İlişkisi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1 Basım.

KARTAL, C. B. (2016). Türkiye’de Kadınların İlk Defa Oy Kullandığı 1930 Belediye Seçimlerinde Türk Kadınlar Birliği’nin Faaliyetleri, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3, 165-197.

LEONORE, D. (2002). Feminist Tarihyazımında Sınıf ve Cinsiyet, İstanbul: İletişim Yayınları.

MİES, M. (2012). Ataerki ve Birikim: Uluslararası İşbölümünde Kadınlar, çev. Yıldız Temurtürkan, Ankara: Dipnot Yayınları.

ÖZKAN, İ. B. (2017). Feminist Kuramlarda Özel Alan- Kamusal Alan Ayrımı: Özel Olan Politiktir! içinde Kadın Kamusal Alan ve Hukuk, Ed(s): Ü Yükselbaba. 83-113, İstanbul: Tekin Yayınevi, Birinci Baskı.

ÖZKAYA DUMAN, O. (2020). Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Yüzüncü Yılında Tek ve Çok Partili Dönemde Kadın Temsiliyetinin Karşılaştırmalı Analizi (1935-1960). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 67,369-401. DOI: https://doi.org/10.46955/ankuayd.850575

ÖZTÜRK, H. (2023). Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Kadınların İnas Darülfünuna ve Darülfünun Tıp Fakültesi’ne Girmeleri Hususunda Bazı Mülahazalar. Osmangazi Tıp Dergisi. 45(4), 524-534.

ÖZTÜRK, H. & EMİROĞLU, A. (2023). Osmanlı Devleti’nin Son Dönemleri ile Cumhuriyet’in İlk Dönemlerinde İlk Kadın Hekimlerin Türk Sağlık Sistemine İştiraklarının Döneme Yansımalarının Değerlendirilmesi: Geleneksel Araştırma. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği- Hukuku-Tarihi Dergisi. 31(1), 34-43. DOI: https://doi.org/10.5336/mdethic.2022-92549

SANCAR, S. (2008). Türkiye’de Kadınların Siyasal Kararlara Eşit Katılımı. Toplum ve Demokrasi Dergisi. 2 (4), 173–184.

SERTEL, S. (2015). TBMM’de Bir Cumhuriyet Aydını: Dr. Fatma Memik. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 32 (1), 193-204.

SİPAHİ, S. (2019). Geçmişten Günümüze Safranbolulu Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu. 11-12 Ekim 2019, Karabük. Karabük: Karabük Üniversitesi Yayınları, 632- 646.

SİTEMBÖLÜKBAŞI, Ş. (2007). Kadınların Siyasal Hayata Etkin Katılımının Bir Aracı Olarak Seçimlerde Kota Uygulaması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 12(1), 13-36.

SUMBAS, A. (2015). Kadının Politik Temsil Meselesi Üzerine Bir Tartışma. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 53, 103-121.

ŞAHİN, M., SOYOCAK, S. & BODUROĞLU, G. (2024). Kadınların Siyasal Temsilde Yaşadıkları Sorunlar ve Engeller Üzerine Nitel Bir Araştırma, Politik Ekonomik Kuram. 8(2), 402-424. DOI: https://doi.org/10.30586/pek.1471262

ŞAHİN, Z. (2022). Türkiye’de Seçimlerin Cinsiyeti: Cumhuriyetin İlk Yıllarından Günümüze Milletvekili Genel Seçimleri ve Kadın Temsili (1935-2018). Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.11, 29, 73-96. DOI: https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.978160

TOPARLAK, B. (2014). Cumhuriyet’in İlk Kadın Milletvekillerinden Fatma (Şakir) Memik. Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Tarihin Peşinde. 12, 71‐80.

YASAMA DERNEĞİ. (2018). Siyasette İlk Kadın Parlamenterler Dönemi (8 Mart Dünya Kadınlar Günü Özel Yayını). Ed (s): H. Altunok & M. Ayhan Işık & F. G. Gedikkaya. Ankara: Yasama Derneği.

YAŞAR, S. (2020). Basındaki Bilgiler Işığında İlk Kadın Milletvekillerimizden Trabzon Milletvekili Seniha Hızal ve Meclisteki Faaliyetleri. Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 28, 341-370. DOI: https://doi.org/10.18220/kid.729842

tarihli Türkiye Cumhuriyeti Devleti Anayasasının (Teşkilâtı Esasiye Kanunu)

https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/

TBMM Zabıt Ceridesi

https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d04/c025/tbmm04025012.pdf

Women in Politics: 2025

https://www.unwomen.org/sites/default/files/2025-03/women-in-politics-2025-en.pdf

INTER PARLIAMENTARY UNION, WOMEN IN PARLIAMENTS 1945-1995

http://archive.ipu.org/PDF/publications/women45-95_en.pdf